‘Maak een Deltacommissie voor de energietransitie’
Hans van Vliet stond aan de wieg van het H2 Platform. Hij heeft lange tijd deel uitgemaakt van het Kernteam. Een man met een heldere H2-missie en met ervaring in business-development. Hoe moet het verder met waterstof?
“Wil waterstof meer draagvlak krijgen, dan zijn grensoverschrijdende samenwerking en regie nodig, met misschien wel een Deltacommissie voor energietransitie”. Kort samengevat is dit de boodschap die Hans van Vliet het H2 Platform graag meegeeft als bevlogen initiator van het eerste uur.
Na een loopbaan in de (petro-)chemie als BD-manager en specialist in emissiebeperking en energie-efficiëntie was Van Vliet in 2013 betrokken bij de oprichting van het Rotterdams Waterstof Platform, dat later is opgegaan in het nationale H2 Platform.
Op de vraag hoe het verder moet met waterstof is niet een eenvoudig antwoord mogelijk. Het is volgens hem ‘best een complex verhaal
1. Grootschalige H2-productie en de invloed op prijs?
“H2 komt niet vrij voor op aarde, maar moet worden gemaakt. Zonder in te gaan op welke technieken er allemaal zijn om waterstof te maken, blijft één ding overeind: je moet het produceren, dus actief in een fabriek uit een grondstof. Dat kan elektriciteit zijn, aard-/biogas, licht of wat dan ook. Daaraan zijn kosten verbonden, die uiteindelijk deels de prijs per kg H2 zullen bepalen. Behalve kosten voor het maken heb je ook kosten voor opslag en transport (infra), bijkomende kosten (eventuele opslag CO2) en eventueel belasting (komt ongetwijfeld een keer als het maar groot genoeg wordt). Die prijs geldt dan voor alle inzet van waterstof: mobiliteit, vervangen aardgas in de gebouwde omgeving, industrie en energie.
De eenheidsprijs zal dalen indien de fabricage echt grootschalig wordt. Denk in de orde van megatonnen per jaar. Wanneer we in 2050 20% van ons huidige jaarlijkse energiegebruik naar H2 willen omzetten, is dat circa 5 megaton, voor alleen al Nederland. We maken al zo’n 1 megaton per jaar in de industrie uit aardgas voor o.a. de raffinage van ruwe olie. Als dat niet helemaal verdwijnt, en ik verwacht dat fossiele brandstoffen nog een hele tijd nodig zullen blijven, dan moet je dus nog steeds ruim 4 megaton per jaar produceren.
We willen echter nóg meer ambitie. Is dat ook realistisch denken? Stel dat je al die H2 uit groene stroom wilt maken, waar komt dan al die elektriciteit vandaan? Grootschalige zon en windparken lukraak over het land verdelen stuit op aansluitproblemen gezien de capaciteit van de huidige netten, en de traagheid om die uitgebreid te krijgen. Wind op zee dan maar? Voor die 4 megaton heb je iets in de orde van 50 gigawat geïnstalleerd vermogen in wind nodig (efficiëntie, redundantie, dedicated wind alleen voor H2 productie), náást de al geplande en nog te plannen enorme windparken voor de zo gewenste verdergaande elektrificatie. Dat zijn wel heel veel paaltjes op de Noordzee. Ons deel van de Noordzee, want de Belgen, de Denen, de Duitsers, de Britten en andere landen willen óók allemaal daar windmolens. Dat is toch iets waar je nu internationaal scherp naar moet kijken en ook naar alternatieven om toch die waterstofproductie op grotere schaal te realiseren”.
2. Focus op zelfvoorziening?
“Nederland moet meer zelfvoorzienend zijn met energie vinden we. Weg van de olie, weg van het gas, weg van al het fossiel. En wat we maken, dat maken we HIER. Wel gek als je dat mondiaal bekijkt. We importeerden altijd al een deel van onze energie, en als onze behoefte niet daalt, wat let ons dan om dat te blijven doen? Ook H2 kun je elders goedkoper maken wellicht, zoals in delen van de wereld waar de zon altijd schijnt. Importeer dat in welke vorm dan ook. Onze batterijen komen ook uit verre landen en onze auto’s en kleding. Hoeveel varkensvlees en aardappels exporteren we wel niet? Gaan we daarmee stoppen? Moeten al die andere landen op deze punten ook maar zelfvoorzienend worden of blijven we een beetje mondiaal denken? En als de EU echt groene stroom uit wind wil, heel veel wind, dan heb je voor de hele EU echt ongelofelijk veel windparken voor de kusten nodig. Is dat realistisch denken?”
3. Regie (in de keten) of een Deltacommissie voor de energietransitie?
“Het zal uit de bovenstaande punten duidelijk zijn dat de vereiste grootschaligheid ook grootschalig denken vooraf vereist. Het is niet alleen maar roepen ‘we moeten van het gas af!’ Ergens moeten uit plannen ook besluiten volgen. Dat zullen besluiten zijn over zeer grootschalige investeringen en dat moet je niet alleen aan de markt overlaten. Want wie gaat er miljarden investeren in fabrieken en infra als we nog wat zwalken in onze besluitvorming.
Regie dus, niet vanuit de regering alleen: maak een soort Deltacommissie voor de energietransitie. Een organisatie die vooral los staat van politiek, die het niet maar aan de markt ter invulling overlaat, niet wordt afgerekend op gedurfde uitspraken of rapporten over voor- en nadelen laat maken, maar vooral voor investeerders de juiste basis legt om, GEZAMENLIJK, die transitie gedaan te krijgen. Dan krijg je die noodzakelijke ketens (aanbod-gebruik) ook wel stabiel.
Regie zou ook duidelijk moeten maken wáár we precies met H2 aan de gang zouden willen, wáár het minder haalbaar lijkt en een andere vorm van duurzame energie nodig is, wáár precies die verdergaande elektrificatie preferent zou zijn. En waarom we maar steeds zo blijven huiveren van kernenergie? Als baseload toch een prachtige technologie?”
4. Rendement als het gaat om CO2 vermindering?
“Deze ligt wat lastiger. Simpel gezegd: waar wij ons druk maken over de vraag of we ons schone aardgas voor een nog schoner H2 moeten inruilen, zijn er elders in de wereld opkomende economieën die veel groter zijn. Die allemaal nu gaan beginnen om hout als brandstof te vervangen door mooie steenkool. Op wereldschaal naar de noodzaak van CO2 beperking kijken krijgt daar dan wel een flinke dreun.
Het beetje CO2 dat wij straks gaan besparen valt volledig in het niet bij wat daar mogelijk de lucht in gaat. Nu wil ik uiteraard niet zeggen: besteed onze euro’s dan maar daar i.p.v. hier. Absoluut niet. Zeker doorgaan hier. Maar toch wat mondialer gaan denken en handelen.
Kunnen we die landen, met onze kennis en ervaring, niet helpen door dáár wat stappen in de transitie over te slaan, niet op kolen en cacaodoppen te gaan stoken, maar gelijk, om te beginnen, en als ze dat hebben, alvast op (aard-)gas met moderne technieken én CO2 afvang? Om maar wat te noemen. En misschien kunnen we dan een handel opzetten met die landen: uitwisselen energie, batterijen, aardappels, you name it. Dat vraagt om coalitiedenken over de grenzen en dat zou een mooie taak zijn voor de EU, want SAMEN slaan we misschien wél wat deuken in pakjes boter.”
5. En wat ga jij nu doen? Lekker pensioneren?
“Ach, de leeftijd heb ik nu wel. Maar als er dan toch weer iets uitdagends je pad kruist…….”
